Muhokama va savollarsiz. Deputatlar davlat organlari xarajatlarini deyarli 10 trln so‘mga ko‘paytirishni ma’qulladilar

O‘zbekiston deputatlari 3 o‘qishda vazirlik va idoralarning 2024 yildagi xarajatlarini 9,98 trln so‘m yoki 775,8 mln dollarga oshirishni ma’qulladi. Ular hujjatni muhokama qilmadi, savollar va qarshi ovoz bermadi. Jarayon atigi 9 daqiqa davom etdi. Xech kim xarajatlarini oshirish zarurligini asoslab bermadi.

Oliy Majlis Qonunchilik palatasi 3 dekabr kuni bo‘lib o‘tgan majlisda 2024 yil uchun davlat budjeti to‘g‘risidagi qonunga davlat xarajatlarini ko‘paytirishni nazarda tutuvchi tuzatishlarni birdaniga uch o‘qishda ma’qulladi. «Газета.uz» jarayonni kuzatdi. Hujjat Senatga yuborildi.

Iqtisodiyot va moliya vazirligi an’anaviy ravishda yil davomida xarajatlarni ko‘paytirishga ruxsat so‘rab parlamentga murojaat qilmadi, u yoki bu xarajatlarning zarurligi to‘g‘risida deputatlarga hisobot bermadi, yil oxiriga kelib tuzatishlar kiritish bo‘yicha qonun loyihasini kiritgan. Misol uchun: Qozog‘istonda hukumat 10 marta budjetni o‘zgartirdi va har safar tuzatishlar parlament orqali o‘tdi, deputatlar esa rejalashtirilgan xarajatlar haqida tushuntirish oldi.

Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi budjeti 3,28 trln so‘mga ko‘payib, 49,9 trln so‘mga yetdi. Shu bilan birga, joriy xarajatlarni moliyalashtirish (o‘qituvchilarning ish haqlarini ham o‘z ichiga oladi) 614,8 mlrd so‘mga — 45,28 trln so‘mgacha, rivojlanish dasturlariga — 5,2 trln so‘mgacha (-250 mlrd so‘m), maktab darsliklarini yangilashga — 1,31 trln so‘mgacha (-200 mlrd so‘m) kamaydi.

Ta’lim sohasidagi islohotlarga ko‘maklashish jamg‘armasi mablag‘larini shakllantirishga ham kamroq mablag‘lar — 235 mlrd so‘m (-15 mlrd), Maktabgacha va maktab ta’limi vaziri jamg‘armasi mablag‘lari — 65 mlrd so‘m (-35 mlrd) ajratilmoqda.

O‘sish obyektlarni loyihalashtirish, qurish (rekonstruksiya qilish) va jihozlash uchun kapital qo‘yilmalar xarajatlarining 3,95 trln so‘mga — 4,7 trln so‘mga oshishi hisobiga yuz berdi.

Yuqorida ta’kidlanganidek, bog‘cha va maktablarni qurish va ta’mirlash uchun mahalliy budjetlarda nazarda tutilgan 4,373 mlrd so‘m respublika budjetiga o‘tkazildi. Shunday qilib, maktablar va bog‘chalarni ta’mirlash va qurish uchun ajratilgan qariyb 423 milliard so‘m boshqa maqsadlarga yo‘naltirildi.

Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi dastlab rejalashtirilganidan — 6,1 trln so‘m o‘rniga 5,7 trln so‘mga 417,9 mlrd so‘mga kam mablag‘ oladi.

Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi joriy xarajatlarni (-366,4 mlrd) va rivojlanish dasturlari xarajatlarini (-133 mlrd) qisqartirmoqda, shuningdek, oliy ta’lim muassasalari magistraturasida tahsil olayotgan barcha ayollarning shartnoma to‘lovlarini qaytarib bermaslik sharti bilan moliyalashtirish xarajatlarini 120 mlrd so‘mga (-80 mlrd) tushirmoqda.

Davlat-xususiy sheriklik asosida qurilgan talabalar yotoqxonalarida yashovchilar uchun davlat sherigiga ajratiladigan subsidiyalar 100 mlrd so‘mdan 50 mlrd so‘mgacha (-50 mlrd) kamaytiriladi. Ilm-fanni moliyalashtirish va innovatsiyalarni qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasiga o‘tkaziladigan mablag‘lar ham 800 mlrd so‘mdan 715 mlrd so‘mgacha (-85 mlrd) qisqartiriladi.

Faqatgina obyektlarni loyihalashtirish, qurish (rekonstruksiya qilish) va jihozlash uchun kapital qo‘yilmalar 291,6 mlrd so‘mgacha (+33,4 mlrd) ko‘paydi.

Iqtisodiyot va moliya vazirligining budjeti an’anaviy ravishda oshirilmoqda — 97,83 trln so‘m (+5,7 trln). Banklarda ustav kapitalini oshirishga 2,51 trln so‘m yo‘naltirilmoqda. Avvalroq hukumat davlat boshqaruvidagi Mikrokreditbank aksiyalarini bozor narxidan 12 foiz yuqori narxda sotib olib, 2 trln so‘m sarflagan edi (ya’ni 250 mlrd so‘m ko‘proq to‘langan — bu pulga 10 ga yaqin maktab qurish mumkin). Ushbu mablag‘ning 790 mlrd so‘mi Iqtisodiyot va moliya vazirligi tomonidan, 1,23 trln so‘mi esa aktivlari budjet bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi orqali ajratilgan.

Budjet tashkilotlari xodimlariga homiladorlik va tug‘ish nafaqalari to‘lash bilan bog‘liq xarajatlar 1 trln so‘mdan 850 mlrd so‘mgacha qisqaradi.

«Drayver loyihalar»ni amalga oshirish uchun ayrim tumanlarda infratuzilmani rivojlantirish uchun 500 mlrd so‘m ajratildi.

Sog‘liqni saqlash vazirligi budjeti 4,7 trln so‘mgacha 113,3 mlrd so‘m ko‘paydi, Qishloq xo‘jaligi vazirligi budjeti 1,86 trln so‘mga (+148 mlrd), Energetika vazirligi budjeti 315,49 mlrd so‘mga (+72,9 mlrd), Transport vazirligi budjeti esa 6,46 mlrd so‘mga (+277,5 mlrd) oshdi.

Madaniyat vazirligi budjeti 1,04 trln so‘mgacha (-60,2 mlrd so‘m), Sport vazirligi budjeti 1,5 trln so‘mgacha (xarajatlarni qisqartirish va ba’zilarini kelgusi yilga ko‘chirish hisobiga -321,1 mlrd), Suv xo‘jaligi vazirligi budjeti 10,14 trln so‘mgacha (-296,1 mlrd), Ekologiya vazirligi budjeti 825,1 mlrd so‘mgacha (-58,1 mlrd), Tog‘-kon sanoati va geologiya vazirligi budjeti 887,4 mlrd so‘mgacha (-51,6 mlrd), Bandlik va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi budjeti 1,1 trln so‘mgacha (-344,6 mlrd so‘m), Tashqi ishlar vazirligi budjeti 759,3 mlrd so‘mgacha (-115,3 mlrd), Investitsiyalar, sanoat va savdo vazirligi budjeti 917,4 mlrd so‘mgacha (-150,7 mlrd) qisqartiriladi.

Vazirlar Mahkamasining zaxira jamg‘armasi 900 mlrd so‘mdan 1,42 trln so‘mgacha (+524,8 mlrd so‘m) ko‘paytiriladi.

Jismoniy va yuridik shaxslarga yetkazilgan zararni qoplash uchun qabul qilingan dasturlar, prezident va hukumat topshiriqlari asosida qo‘shimcha 100 mlrd so‘mga oshib, ja’mi 600 mlrd so‘m yo‘naltirilmoqda.

Bosh prokuraturaning budjeti 2,18 trln so‘mgacha (+68,9 mlrd) oshdi, Oliy sudning budjeti esa 1,59 mlrd so‘mgacha (-114,3 mlrd) qisqardi.

Milliy teleradiokompaniya va Milliy axborot agentligi (O‘zA) xarajatlari biroz qisqardi.

Mudofaa vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, Davlat xavfsizlik xizmati va Milliy gvardiya budjetlarini o‘z ichiga olgan «boshqa tashkilotlar» xarajatlari 2,48 trln so‘mga oshib, 47 trln so‘mga yetdi. 2025 yilda ularning moliyalashtirilishini qariyb 50 trillion so‘mga yetkazish rejalashtirilgan.