Raqamli tuzoq: Kiberjinoyatlar O‘zbekistonga qanchaga tushgani aniqlandi
O‘zbekistonda raqamli makon bilan bog‘liq jinoyatlar yil sayin jiddiy muammoga aylanib bormoqda. Ichki ishlar vazirligi tomonidan o‘tkazilgan matbuot anjumanida ma’lum qilinishicha, so‘nggi besh yil ichida kiberjinoyatlar soni deyarli o‘n baravarga oshgan.
Aniq raqamlarga ko‘ra, 2021–2025 yillar oralig‘ida respublika bo‘yicha kiberjinoyatlar 4 ming 865 tadan 62 ming 440 taga yetgan. Bu jinoyatlar natijasida fuqarolarga jami 3 trillion 730 milliard so‘m miqdorida moddiy zarar yetkazilgan. Shundan qariyb 1 trillion 890 milliard so‘m faqat joriy yilning 11 oyi hissasiga to‘g‘ri kelishi holatning qanchalik jiddiy ekanini ko‘rsatadi.
Mutaxassislar ta’kidlashicha, kiberjinoyatlarning asosiy qismi fuqarolarning bank hisobvaraqlaridan pullarni noqonuniy yechib olish, firibgarlik, fishing hamda kripto-aktivlar bilan bog‘liq qonunbuzarliklarga to‘g‘ri kelmoqda. Ayniqsa, internet orqali ishonch qozonib, shaxsiy ma’lumotlarni qo‘lga kiritishga qaratilgan sxemalar ko‘payib bormoqda.
Ushbu tahdidlarga qarshi samarali kurashish maqsadida Ichki ishlar vazirligi xorijiy hamkorlar bilan hamkorlikni kuchaytirgan. Xalqaro tajriba almashish, yetakchi mutaxassislarni jalb etish va zamonaviy bilimlarga ega kadrlar tayyorlash tizimi bosqichma-bosqich yo‘lga qo‘yilmoqda. Xususan, vazirlik akademiyasida “Raqamli texnologiyalar sohasida jinoyatlarga qarshi kurashish faoliyati” yo‘nalishi tashkil etildi. Bu yildan boshlab ushbu sohada 100 nafar qo‘shimcha kursant tahsil olishga qabul qilindi.
Bundan tashqari, “Bir million dasturchi” loyihasini muvaffaqiyatli yakunlagan iqtidorli yoshlarni akademiyaning mazkur yo‘nalishiga qabul qilish mexanizmi joriy etildi. Bu orqali raqamli xavfsizlik sohasida mahalliy mutaxassislar zaxirasini shakllantirish maqsad qilingan.
Axborot texnologiyalari orqali sodir etiladigan jinoyatlarga qarshi kurashish uchun maxsus raqamli laboratoriya ham ishga tushirildi. Uning faoliyati davomida fuqarolarga katta zarar yetkazgan 483 ta fishing turidagi zararli dastur aniqlanib, ularning faoliyati to‘xtatildi.
Shuningdek, kripto-aktivlar aylanmasi bilan bog‘liq qonunbuzarliklar bo‘yicha 2 ming 424 ta jinoyat fosh etildi. Jinoiy yo‘l bilan orttirilgan 76 milliard so‘m mablag‘ning kriptovalyuta ko‘rinishida respublika hududidan olib chiqib ketilishiga chek qo‘yildi.
Kibermakonda jamoat tartibiga tahdid soluvchi, shaxs sha’ni va qadr-qimmatini kamsituvchi materiallar tarqatayotgan 3 ming 843 ta internet resursi bloklandi. Shuningdek, firibgarlikka undaydigan 1 ming 508 ta zararli havolaning faoliyati cheklandi.
Mutaxassislar fikricha, kiberxavfsizlik masalasi endilikda faqat huquqni muhofaza qiluvchi organlar emas, balki har bir fuqaroning ongli munosabatini talab qiladi. Internetdan foydalanishda ehtiyotkorlik, shaxsiy ma’lumotlarni asrash va shubhali havolalardan uzoq turish kiberjinoyatlarga qarshi eng samarali choralardan biri bo‘lib qolmoqda.
