Hindistonning barqaror rivojlanish bo‘yicha yondashuvi inklyuziv o‘sish va barqaror kelajak uchun
Biz hammamiz bir-biriga bog‘liq dunyoda yashaymiz. Bir millatning muammosi ikkinchisiga ta’sir qiladi va bugungi dunyoda yolg‘iz qolish mumkin emas. Shuningdek, biz odamlar va jamoalar ichki va xalqaro ahamiyatga molik masalalardan xabardor va manfaatdor bo‘lgan dunyoda yashayapmiz. Rahbarlar va siyosatchilarning xalq bilan hozirgidek faol muloqotini ilgari hech qachon ko‘rmaganmiz.
Bu, ayniqsa, barqaror rivojlanish haqida gap ketganda, noyob imkoniyatlarni taqdim etadi. Bugungi kunda barqaror rivojlanish endi tanlov emas, balki strategik zaruriyatdir. Xalqlar endi diplomatiya faqat geosiyosat bo‘la olmasligini, balki bilim va nou-xaular bilan, ayniqsa, chegaralardan tashqaridagi masalalar bo‘yicha o‘rtoqlashish orqali qo‘l cho‘zishi mumkinligini anglab yetdilar. "Vasudxayva Kutumbakam"ning oxir-oqibat dunyo yagona oilaga aylanishiga qat’iy ishongan Hindiston barqaror o‘sishga e’tibor qaratgan holda ba’zi muhim tashabbuslarni amalga oshirishi va uni xalq diplomatiyasi kuchi bilan birlashtirishi mumkin edi. Hindiston iqlim adolati va adolat hamda umumiy, ammo tabaqalashtirilgan mas’uliyat haqida gapirganda, bu xabarni xalq diplomatiyasi, global forumlar, madaniy targ‘ibot, raqamli platformalar va rivojlanish bo‘yicha hamkorlik orqali kuchaytirdi.
Biz odamlar va jamoalarga shaffof, halol va haqiqiy muloqot vositalari orqali murojaat qildik. 500 millionga yaqin odam ijtimoiy tarmoqlardan foydalanadigan va dunyodagi eng yirik demokratiya bo‘lgan mamlakatda xalq diplomatiyasi oldinga siljishning yagona yo‘lidir.
Biroq, bizning yondashuvimiz hech qachon ichkariga qarash bo‘lmagan. Biz global janub va keng dunyo manfaati uchun pragmatik tashabbuslarni boshlashga muvaffaq bo‘ldik. Missiya LiFE (Atrof-muhit uchun turmush tarzi), masalan, chiqindilarni kamaytirish, resurslarni tejash va barqaror turmush tarzini targ‘ib qilish uchun oddiy kundalik tanlovlarni rag‘batlantiradi. U iqlim o‘zgarishi bo‘yicha harakatlar ko‘lamini siyosatdan tortib, odamlarning xatti-harakatlarigacha kengaytiradi va har bir shaxsni barchamiz uchun muhim bo‘lgan manfaatdor tomonlarga aylantiradi. G‘oya, albatta, e’tiborli bo‘lish va iqlimga do‘stona hayot tarzini qabul qilishdir. Hindiston iqlim o‘zgarishi haqida gapirganda asosiy muammoni hal qilishimiz kerak, shuning uchun ongli tanlov muhim, deb hisoblaydi. Jamiyatlarning bu masalaga e’tibor qaratish ko‘lami misli ko‘rilmagan. Chennay yaqinidagi maktab, Pathashaala PCL-KFI (Palar o‘quv markazi, Krishnamurti Foundation Hindiston) to‘liq barqaror kampus bo‘lib, suvni tejaydi va quyosh va biogazda ishlaydi. Yana bir maktab Vidyashilp Akademiyasi, Yelahanka o‘z kampusida qog‘ozni qayta ishlash bo‘limini tashkil etdi. Qog‘oz maktab axborotnomasi, hisobotlar va boshqalar uchun ishlatiladi. Chiqindisiz kampus modeli bir nechta maktab va mahallalarda joriy etilmoqda. Bu nafaqat yashil qadriyatlarni o‘rgatish, balki ular bilan yashashdir. Shuningdek, to‘liq quyosh energiyasi bilan ta’minlangan bir nechta qishloqlar mavjud.
Ko‘pchiligingiz mashhur Solar Mamas loyihasi haqida ham xabardor bo‘lsangiz kerak, u chekka qishloqlardagi ko‘pincha savodsiz ayollarni quyosh muhandislari bo‘lishga o‘rgatadi. Indoneziya, Tanzaniya, Botsvana, Meksika, Ekvador kabi 90 ta davlatdan xotin-qizlar o‘qitildi.
Biz G20 sammitini o‘tkazganimizda boshqalar bilan, xususan, global janub bilan hamkorlik biz uchun juda muhim edi. Biz "Global Janub ovozi" sammitini rivojlanayotgan mamlakatlarning iqlim, energetika va taraqqiyot sohasidagi ustuvor yo‘nalishlarini aks ettirish uchun "Katta yigirmatalik"da ularning ovozini kuchaytirish maqsadida o‘tkazdik. Biz iqlimga bog‘liq zaiflik, toza energiyadan foydalanish va barqaror moliyalashtirish masalalarini qat’iy muhokama qildik.
Hozirgi geosiyosiy tortishuvlar davrida hamkorlikka bo‘lgan ehtiyoj hech qachon bunchalik katta bo‘lmagan. Bizga va kelajak avlodlarimizga ta’sir qiladigan masalalar ustida birgalikda ishlash g‘oyasi birinchi o‘rinda turishi kerak. Xalqchil yondashuv va insonni siyosat markaziga qo‘yish Hindistonning bir qator sa’y-harakatlarini boshqarmoqda.
Xuddi shunday, 2023 yil sentyabr oyida G20 sammitida Global bioyoqilg‘i alyansini ishga tushirganimizda, bizning sa’y-harakatlarimiz G20 davlatlari, rivojlanayotgan mamlakatlar va xalqaro tashkilotlarni texnologiya sohasidagi eng yaxshi amaliyot va siyosatlarni almashish uchun birlashtirish edi.
Yana bir tashabbus - 120 mamlakatni birlashtirgan Xalqaro quyosh alyansi haqida aytib o‘tmoqchiman. G‘oya quyosh energiyasi va toza energiyani o‘zlashtirishni targ‘ib qilish va texnologiyalarni almashish, jamoaviy foydalanish va foyda olish uchun moliyalashtirish va tajriba almashishdan iborat.
Tabiiy ofatlarni boshqarish bo‘yicha biz Shri-Lankadagi so‘nggi siklonlar va Myanmadagi zilzilada birinchi bo‘lib yordam berdik. Shuningdek, Turkiya va Afg‘onistonda ham yordam ko‘rsatdik. Men bu misollarni, ayniqsa, global janub mamlakatlari o‘rtasidagi hamkorlik Hindistonning asosiy g‘oyasi bo‘lib qolishini ta’kidlash uchun keltirmoqdaman.
Hindiston, shuningdek, BRIKS va SHHT hamkor davlatlari bilan inklyuziv o‘sish, iqlimga chidamli harakatlar va yashil texnologiyalar sohasida hamkorlik qilib kelmoqda. Bu tashabbuslar biz uchun, kelajak avlodlarimiz uchun muhim.
Zamonaviy kun tartibi dunyo aholisining intilishlarini hisobga olgan holda barcha uchun kun tartibiga aylanishi kerak. Barcha teng ishtirok etishi mumkin bo‘lgan ushbu kun tartibi bizning xalq diplomatiyasi sa’y-harakatlarimizga va Barqaror rivojlanish maqsadlari bayonotiga juda mos keladi. Oldinga siljiganimiz sari, Hindistonning rivojlanish bo‘yicha hamkorlikka intilishi muhim bo‘lib qolaveradi.
Xuddi shu tarzda, biz sun’iy intellekt (SI) ni rivojlantirish va uning inklyuziv, shaffof va hisobdor bo‘lishi haqida gaplashdik. Biz 2026 yil fevral oyida Hindiston-AI Impact Summitini o‘tkazmoqdamiz. Biz sun’iy intellekt qanday qilib axloqiy mas’uliyat va javobgarlik bilan inklyuziv o‘sish va ijtimoiy farovonlikni ta’minlashi haqida samimiy suhbatlar o‘tkazmoqchimiz. Barcha uchun sun’iy intellekt, yoshlar va ayollar boshchiligidagi sun’iy intellekt muammolari kun tartibida birinchi o‘rinda turishi kerak bo‘lgan masalalardir.
Ishlab chiqish uchun ma’lumotlar ham muhim. Biz barqaror rivojlanish maqsadlariga mos keladigan rivojlanish, sog‘liqni saqlash ta’limi va shahar xizmatlarini yaxshilash uchun ma’lumotlardan samarali foydalandik. Oldinga siljir ekanmiz, hamkorlik va almashinuv Hindistonning maqsad va ustuvor yo‘nalishlarini belgilab beradi. Xotin-qizlar yetakchiligidagi o‘sish bundan buyon ham barcha sa’y-harakatlarimizning muhim omili bo‘lib qoladi.
O‘zbekiston ham bu masalalarga juda e’tibor bilan qarayotganini ko‘rib turibmiz. U "yashil taraqqiyot"ni mamlakatning barqaror rivojlanish strategiyasining ajralmas qismi sifatida qabul qildi va 2030 yilgacha issiqxona gazlari chiqindilarini 35 foizga kamaytirish, "Yashil makon" umummilliy loyihasini amalga oshirish va 2030 yilgacha maishiy chiqindilarning 65 foizdan ortig‘ini qayta ishlash kabi qator tashabbuslarni ilgari surdi. Ushbu tashabbuslarning barchasi Prezident Shavkat Mirziyoyevning uzoqni ko‘ra biladigan rahbarligi ostida global iqlim muammolarini hal qilishda chora-tadbirlarni amalga oshirish, tajriba almashish va xalqaro hamjamiyat bilan hamkorlik qilishga bo‘lgan qat’iy intilishdan dalolat beradi.
Samarqand davlat universiteti va Hindiston texnologiya instituti, Roorkee kabi akademik doiralar va universitetlar allaqachon qishloq xo‘jaligi ekinlari turlari, atrof-muhit va iqlimga chidamli dehqonchilik amaliyotlari bo‘yicha almashinuvlarni boshlaganini ko‘rish quvonarli. Yosh tadbirkor aholisi, o‘sib borayotgan iqtisodiyoti va barqaror amaliyotlarga sodiqligi bilan jahon janubidagi mamlakatlar sifatida Hindiston va O‘zbekistonning bu sohadagi hamkorligi mintaqada va undan tashqarida yashil kelajakni rivojlantirishning kaliti bo‘ladi.
H.E. Smita Pant xonim maqolasi
Hindistonning O‘zbekistondagi elchisi
