Qashqadaryoda 2300 yillik sirli qal’a-shahar tarixi qayta jonlandi

O‘zbekistonlik arxeologlar Qashqadaryo vohasida o‘ta muhim va hayratlanarli topilmani aniqlashdi — mahalliy aholi “Boburtepa” deb kelgan maskan ilmiy jihatdan tasdiqlandi va uning yoshi 2300 yildan ham ortiq ekani ma’lum bo‘ldi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, bu yer bir necha asr davomida aholi gavjum yashagan yirik markaz bo‘lgan.

Ukrainaning The New Voice nashri ta’kidlashicha, shahar 6 gektardan ortiq maydonni egallagan va ehtimol, qadimgi Buxoro bilan Xorazm o‘rtasidagi savdo yo‘lini bog‘lab turgan muhim tranzit nuqta bo‘lgan. Ya’ni “Boburtepa” o‘sha davrning iqtisodiy arteriyalaridan biri hisoblangan.

Qazishlarda qanday topilmalar ochildi?

Ikki yil davomida arxeologlar uchta yirik sektorni o‘rganib chiqishdi. Qazishlar davomida:

— mustahkam qal’a devorlari

— qo‘riqlash va posbon postlari

— mudofaa inshootlari qoldiqlari

— shahar markazidagi katta saroy yoki marosim zali

— ulkan xona va unga tutash kichik xonacha tizimlari

— rang-barang devoriy freskalar parchalari

kabi o‘ta qimmatli topilmalar qo‘lga kiritildi.

Loyiha rahbari Sanjar Abdurahimovning ta’kidlashicha, topilgan badiiy rasmlar o‘sha davr madaniyatining yuqori darajada rivojlanganini ko‘rsatadi. Ayrim liniyalar, bo‘yoqlar va kompozitsiyalar o‘sha vaqt san’ati juda kuchli bo‘lganini anglatadi.

Hunarmandchilik markazi bo‘lgan shahar

Tadqiqotchilarning e’tiborini yana bir jihat tortdi — “Boburtepa” faqat aholi yashaydigan joy emas, balki hunarmandchilik markazi ham bo‘lgan.

Qazishlar davomida:

— kulolchilik ustaxonalari

— tosh va metallga ishlov berish joylari

— katta hajmli ombor idishlar

— sopol buyumlarining yuzlab namunalari

aniqlangani bu yerda ishlab chiqarish ancha rivojlanganini isbotlaydi.

Qashqadaryoda arxeologik yuksalish davri

Maqolada qayd etilishicha, bu topilma Katta Qashqadaryodagi arxeologik faollik avj olgan pallaga to‘g‘ri kelmoqda. Faqat 2025 yilning o‘zida tadqiqotchilar 100 dan ortiq avval hujjatlashtirilmagan arxeologik obyektlarni ro‘yxatga oldi.

Samarqand instituti bu qazishlarni uzoq muddatli loyiha sifatida davom ettirish niyatida. Demak, Qashqadaryodan yana ko‘p tarixiy sirlar va yangi ilm-fan yangiliklari kutilmoqda.